Gemeentelijke herindeling houdt de gemoederen in Nederland al een aantal jaren bezig. Waarbij politieke besluitvorming rondom gemeentelijke herindeling vooral wordt gedreven door het op zoek gaan naar de optimale omvang, verbeterde afstemming en kostenbesparing voor het geheel en dergelijke argumenten ook wel door de burger kunnen worden onderstreept, zie je ook veel verzet tegen gemeentelijke fusies gevoed door angst de eigen lokale identiteit in het grotere geheel te verliezen. Als het aan Rutte II ligt schalen gemeenten op tot bestuurlijke eenheden van tenminste 100.000 inwoners. Dat is fors. Zeer fors. We hebben in Nederland per 1 januari 2012 415 gemeenten waarvan er maar 27 gemeenten boven de 100.000 inwoners uitkomen. Met andere woorden, die overige 388 kunnen met elkaar aan de slag. Is dat niet een tikje overdreven?
Over de ideale gemeenteomvang valt van alles te zeggen. Er wordt ook steeds meer onderzoek naar gepleegd. Marlet en Woerkens wijden hun Atlas van Nederlandse Gemeenten 2012 geheel aan het thema en concluderen: ‘een optimale schaal voor lokaal bestuur resulteert in een gebied dat zo veel mogelijk overlapt met de werking van de arbeidsmarkt en woningmarkt en met de reikwijdte van publieke voorzieningen.’ Ook de universiteit van Groningen voert uitgebreid onderzoek naar gemeentelijke herindelingen. De eerste conclusies lijken het nut en de noodzaak van de gemeentelijke herindelingsoperatie zoals die nu door het kabinet wordt voorgestaan enigszins tegen te spreken.
Regionale identiteit verandert met het opschalen van de regio. We zijn op de eerste plaats allemaal inwoners van een stad, dorp of gehucht. Door het samenvoegen van gemeenten ontstaat nogal eens gesteggel over de naam die de nieuwe gemeente gaat dragen. Zowel bestuurders als inwoners willen de oorspronkelijke lokale identiteit zoveel mogelijk in de nieuwe gemeente terug kunnen vinden. In dit proces zien we feitelijk drie varianten voorbijkomen. De macht van het getal, dat wel zeggen de grootste fusiepartner levert de naam, kiezen voor een dubbele naam, bijvoorbeeld de gemeente Sittard-Geleen, of kiezen voor een nieuwe naam en dan met voorkeur een naamgeving waarmee het gros van de inwoners zich kan identificeren en waardoor de buitenwacht de nieuwe gemeente geografisch kan plaatsen.
Landgoed Singraven
Wat dat betreft ben ik wel blij met de naam die de fuserende gemeenten in mijn geboorteregio hebben gekozen. De gemeenten Weerselo, Ootmarsum en Denekamp fuseerden een aantal jaren geleden en kozen voor de naam Dinkelland. De naam appelleert aan het riviertje de Dinkel, een prachtig kronkelend en meanderend riviertje in Oost-Twente, een plek waarmee ik me onmiddellijk kan identificeren. Op de website van de nieuwe gemeente Dinkelland is nog wel wat oud zeer van de fusie te vinden. Onder het menu ‘Beleef Dinkelland’ krijgt de bezoeker bovenal de suggestie dat Dinkelland met name Ootmarsum is. Hoezo? Dinkelland is toch veel meer dan alleen Ootmarsum? Ik voel verzet tegen deze keuze. En het Stift dan, of het prachtige verstilde kanaal Almelo-Nordhorn. Of landgoed Singraven? Horen die plekken dan ook niet op de hoofdpagina thuis?
Als ik mijn identiteit verder opschaal beland ik in Twente. Waar gemeentegrenzen vast liggen is een regionale identiteit vooral een gevoelsmatige kwestie. Doordat Twente zowel in het noorden, oosten als zuidoosten grenst aan Duitsland, is de regio duidelijk afgebakend. Alleen de westgrens is diffuus. Echter het volkslied van Twente geeft de rivier de Regge als westgrens aan en daarmee is dat probleem ook weer geelimineerd. Voor de rest van Nederland staat Twente inmiddels goed op de kaart. Met dank aan Herman Finkers en de Universiteit van Twente.
Een schaalniveau hoger wordt het Oost-Nederland. Waar de provincies Zeeland en Friesland een duidelijke regionale identiteit weerspiegelen zal iemand uit het oosten niet snel zeggen dat hij of zij afkomstig is uit de provincie Overijssel.
Flexkantoor Xindanwei Shanghai
Daarna wordt het kilometers maken. Van Nederland naar West-Europa en Europa. Maar wat is tegenwoordig West-Europa? In de tijd van de Koude Oorlog was het gebied duidelijk begrensd, tegenwoordig verschillen de meningen welk land tot West-Europa kan of wil worden gerekend. En wie overigens denkt dat Europa voor een ieder duidelijk is begrensd vergist zich. Je moet van behoorlijke cartografische huize komen om de oost en zuidoostelijke grens van Europa goed te kunnen definiëren, voorzover dat überhaupt mogelijk is. Europa is veel meer een cultuurbegrip dan een specifieke tot op de kilometer bepaalde landmassa.
En na Europa? Wereldburger? Ik denk het wel. Vooral als je met evenveel gemak het ene moment zit te flexwerken in Zwolle of Utrecht en het andere moment in London of Shanghai. En dat roept onmiddellijk een vraag op over je eigen identiteit. Maakt het voor je eigen individuele identiteit uit waar je woont of werkt? Ik denk het niet. Althans voor mij niet. Identiteit is iets wat je bij je draagt, maar wat zich in de loop van de jaren ook aanpast al gelang de plekken waar je hebt gewoond en de inzichten die je hebt verworven. Identiteit is daarmee een mix van verleden en heden geworden, nooit stilstaand en altijd in beweging.