Al een tijdje was ik op zoek naar een reisgenoot uit een ander tijdperk. Eentje die me aan de hand van een reisverslag op sleeptouw zou meenemen. In die zoektocht stuitte ik deze week op Ida Laura Pfeiffer, geboren in 1797, op de valreep van het achttiende-eeuwse Wenen.
Geografisch Genootschap
In een tijdperk dat het absoluut niet gebruikelijk was voor vrouwen om alleen op pad te gaan, besloot zij – nadat ze haar kinderen had grootgebracht – dat het tijd werd om de wereld te verkennen. Dat ze bijna geen financiële middelen had, deed er voor haar niet toe. Uiteindelijk maakte ze 5 grote reizen en verschenen er 13 boeken van haar hand. Haar reisverslagen werden in zeven talen vertaald. Ze werd (ere) lid van het Geografische Genootschap in Paris en Berlijn, maar niet van Londen – daar waren vrouwen uitgesloten van lidmaatschap. Beroemde geografen als Alexander von Humboldt en Carl Ritter behoorden tot haar kennissenkring.
Rechten foto: Wikimedia Commons
Van Wenen tot Cairo
Haar reizen werden vermaard en er verschenen berichten over haar in de krant. Positieve berichtgeving, maar ook karikaturen. Er werd heftig over haar gediscussieerd; een vrouw die zo nadrukkelijk aanwezig was in de publieke ruimte en dergelijke reizen ondernam, dat was ‘not done’. Ze bereidde haar eerste reis (1842) min of meer in het geniep voor. Onder het mom dat ze goede vrienden in Constantinopel zou gaan bezoeken en dat het slechts om een korte trip ging, kon ze de ongerustheid van haar kinderen en de rest van de familie min of meer wegwuiven. Maar van harte lieten ze haar niet gaan, want het afleggen van een vriendenbezoek in Constantinopel, dat was voor een alleenreizende dame in die tijd niet gepast. De overige reisdoelen die ze voor ogen had: vanuit Constantinopel doorreizen naar Jeruzalem en dan verder naar Cairo, dat vermeldde ze er wijselijk niet bij.
Nog vier reizen erbij
Het bleef niet bij deze ene reis. Er zouden er nog vier volgen, waaronder twee wereldreizen. Feitelijk heeft ze op Australië na, elk continent aangedaan. Door ziekte overvallen werd ze gedwongen haar plannen voor Australië op de lange baan te schuiven en reisde ze terug naar Wenen. Daar is ze een maand na aankomst, in oktober 1858 overleden in het huis van haar broer. Haar zoon Oskar heeft het verslag van haar laatste reis verder uitgewerkt en gepubliceerd.
175 jaren later
Door coronamaatregelen is het reizen anno nu behoorlijk aan banden gelegd. Verlangend naar het andere, surf ik me suf op het internet. Ik stel me de steden voor waar ik zou willen ronddwalen, de grensstreken die ik zou willen verkennen, de exotische gerechten die ik zou willen proeven en de kunsttentoonstellingen die ik zou willen zien. Ondertussen lees ik mij een slag in de rondte, de interesses vliegen alle kanten op. En ik realiseerde me dat ik een gids nodig had, iemand die mij een pad aanreikt om te volgen. Ida Laura Pfeiffer is voor mij als mede-geograaf een ideale gids. Ze verkende haar pad ruim 175 jaar geleden, ik ga haar digitaal volgen anno nu. En ben benieuwd hoe haar wereld van toen, er nu bij staat.