6. Quarantaine als dagelijkse kost

street art in Essen, cafe met mensen die medisch masker dragen

01/02/2022

Pandemieën en alle maatregels die daarbij horen, zijn van alle tijden. Ook het Oostenrijk van Ida Pfeiffer had er last van. De Millitärgrenze die ooit was aangelegd om de zuidoostelijke grens van het Keizerrijk te verdedigen was in haar tijd tevens een Cordon Sanitaire.  

Pest-grens

Vlak achter Belgrado ligt aan de noordelijke oever van de Donau het stadje Pančevo. ‘Panscova,’ zo noteert Pfeiffer op 26 maart 1842 in haar dagboek ,‘is een garnizoensstad en hier ligt het eerste Quarantaine station’. Gewoon even zo’n terloops zinnetje. Verder geen toelichting over hoe of waarom. Pas een eind verderop in haar dagboek wordt duidelijk wat er aan de hand is.

Europa is bang dat via het Ottomaanse Rijk opnieuw de pest wordt binnengebracht. Ten zuiden van de Donau wordt iedereen als potentieel ‘besmet’ gezien. Zo mag Pfeiffer tijdens haar tocht wel van boord om de benen te strekken aan de noordelijke oever van de Donau, maar aan de zuidelijke oever absoluut niet. Om te controleren, dat iedereen zich daaraan houdt, noteert Pfeiffer enkele dagen later, vaart een bewaker mee tot haar schip Galatz (Galați) bij de Zwarte Zee heeft bereikt.  

Oldenkotte, zomer 2021. Horeca open in Nederland, maar dicht in Duitsland
Oldenkotte, mei 2021. Bizarre grenssituaties. Nederland heeft de terrassen open, Duitsland is in lockdown en heeft de grenzen gesloten voor Nederland.

Armoedige kleding

Pfeiffer noteert in haar reisverslag dat op de noordelijke oever om de tweehonderd stappen, wachtposten zijn geplaatst. ‘Maar je zou je vergissen als je zou denken dat de soldaten op wacht staan. Ze hangen in armoedige en gescheurde kleren en vaak ook nog blootvoets […]rond op hun post’. De wachtposten verblijven in een soort van stal, met in de ene hoek een vuurplaats, in de andere hoek een leemoven en een gat in de muur als raam. Uit de hele toon van het stuk is duidelijk dat Pfeiffer zich afvraagt of de Oostenrijkse manschappen wel voor hun taak zijn toegerust. Op het Russische grondgebied, noteert Pfeiffer sarcastisch, hebben ze tenminste nog een uniform aan.

Verbaasd kijkt ze toe hoe gemakkelijk hier koeien, schapen en geiten vrij van de pest worden verklaard. ‘Als de dieren vanuit een onrein gebied in de buurt van een gezond gebied komen, dan moet de boot, waarop het vee zich bevindt, ongeveer veertig tot zestig stappen, voorbij de oever halt houden, dan wordt elk dier in het water geworpen en naar de oever gedreven waar ze door mensen worden opgewacht. En na deze operatie zouden ze van de peststoffen zijn vrijgewaard,’ aldus een sceptische Pfeiffer.

toegangsdeur met sticker van mondkapjesplicht
Kunsthalle Düsseldorf. De Nederlandse musea zijn rond de jaarwisseling 2021/2022 verplicht in lockdown, die van Duitsland zijn open.

Met een tang aanpakken

Bij de haven van Galatz scheidt een houten leuning de komende en gaande reizigersstromen. ‘De wirwar die hier ontstaat is groot,’ noteert Pfeiffer. Er worden bevelen geschreeuwd, mensen worden teruggeduwd. Anderen roepen dat je niet bij hun in de buurt mag komen. Pakketjes mogen niet worden overhandigd maar moeten op de grond worden gezet. En een brief die aan de andere zijde moet worden bezorgd, wordt met een tang aangepakt. 

Ze verkneukelt zich over het schouwspel dat zich voor haar ogen afspeelt. Tot ze zich ineens realiseert, dat zij op de terugweg van haar reis ook als potentieel besmet zal worden gezien en dus in quarantaine zal moeten. Bang om ziek te worden is ze niet: ‘Deze voorzichtigheid komt mij erg overdreven voor, met name in een tijd dat er in Turkije noch de pest noch een andere besmettelijke ziekte heerst.’

coronatest tent in binnenstad Düsseldorf
Coronatestcentrum in de binnenstad van Düsseldorf.

Anderhalve Habsburgse meter

Christian Promitzer is als historicus verbonden aan de universiteit van Graz en heeft onderzoek gedaan naar ‘social distancing’ in het Habsburgse rijk in tijden van pandemie. Zo bijschrijft hij onder andere hoe het toegaat in de Quarantaine stations. Pakketjes werden er een bepaalde tijd bewaard, maar ook reizigers moesten er verplicht hun quarantaine uitzitten. Ze werden in groepen bij elkaar geplaatst. Het was niet toegestaan – bij het wandelen op de binnenplaats – iemand van een andere groep aan te raken. Als dat wel gebeurde, kon de groep, die al verder in het proces zat, weer van voor af aan beginnen. Voor de post was er ook een procedé. Pfeiffer zag al dat een brief met een tang werd aangepakt. Promitzer vertelt wat er daarna ging gebeuren: ‘De brieven werden doorgeprikt en gestoomd. Het instrument waarmee ze werden vastgepakt, was de zogenaamde Kontumaz (quarantaine ) vork. Zelfs nu, kun je bij brieven uit die tijd, de sneetjes nog zien zitten.’

Vreden, sneltest centrum grens
Vreden, Duitsland Sneltestcentrum bij de grens, zomer 2021

Op pad

Stel nou dat ik anno nu deze tocht vanuit Wenen ga maken. Kom ik dan zonder veel gedoe bij de Zwarte Zee aan? Ik heb mijn inentingen en boosterprik op orde, Oostenrijk laat mij wel binnen. Slowakije, Hongarije en Roemenië zijn gele landen op onze reisadvieskaart. Komt ook goed. Servië is voor Nederlanders een oranje land: alleen noodzakelijke reizen zijn toegestaan. Ach, ik zit dan toch al aan boord van het schip en een doorreis moet geen probleem zijn. Misschien vind ik het laatste stukje van Galați tot de Zwarte Zee nog wel het meest hachelijke deel. De noordelijke oever van de Donau grenst hier aan Oekraïne en daar wil je met de dreigende oorlogstaal vanuit Rusland liever even niet zijn. 

Hoofdfoto. Streetart in de Rüttenscheiderstrasse Essen. Zomer 2021

Deel dit artikel:

Citydna. tags