In afwachting van de eerste reisdagboeken die op mijn deurmat gaan vallen, ben ik begonnen om me in te lezen op het Europa en Wenen van toen. Die tijd heeft Ida Pfeiffer tenslotte gevormd en Wenen is voor haar tot vijf keer toe de basis geweest van waaruit zij haar volgende reis ging voorbereiden. Maar waar te beginnen?
Habsburgse Rijk
Eerst maar een flinke stap terug in de tijd, naar de woelige beginjaren van de 19e eeuw. Ida Pfeiffer’s Wenen was een van de belangrijkste centra van de wereld. Het was per slot van rekening de hoofdstad van het Habsburgse Rijk – het een na grootste rijk van Europa. Alleen het Russische Rijk was in omvang groter. Het waren roerige tijden. Pfeiffer had in haar jeugd tot twee keer toe meegemaakt dat Napoleon en zijn leger de stad waren binnen gevallen.
De jonge Ida was daar helemaal niet van gediend. Wanneer Napoleon in 1809 bij het imposante Weense slot Schönbrunn een overwinningsparade houdt en de van zweet glimmende paarden met de in Napoleontisch rood gestoken berijders Ida en haar moeder passeren, wendt de twaalf jarige Ida haar hoofd demonstratief af. Dit tot grote schrik van haar moeder, die bang is voor represailles. Gelukkig blijven die uit.
Congres van Wenen
Na de val van Napoleon volgde het Congres van Wenen in 1814 en 1815. Dat was allesbehalve een strak geordend geheel. Koninklijke en politieke hotshots uit alle hoeken van Europa verbleven twee jaar lang al feestend en dansend in Wenen om de kaart van Europa opnieuw te herschrijven. Er moest een nieuw territoriaal evenwicht worden gecreëerd, vooral om Frankrijk in toom te houden. Tegelijkertijd wilde geen enkele vertegenwoordiger er bekaaid van afkomen. Thuiskomen met een afgeslankt grondgebied was een no go. Dus werd er driftig geknipt en geplakt op de Europese landkaart.
Zo moest Nederland een beetje groter worden, als buffer tegen de Fransen, en daarom kwamen de Zuidelijke Nederlanden – het huidige België, – erbij. Maar ja, België was van Oostenrijk, dus die wilden er wel wat voor terug hebben. En dus kregen de Habsburgers enkele prettige gebieden langs de Adriatische zee – denk daarbij aan delen van het huidige Italië, Slovenië en Kroatië. Daarnaast was het niet alleen een staaltje pan-Europese herverkaveling, de deelnemende machten grepen ‘Wenen’ ook aan om een heel ander spelletje te spelen.
Het congres was tegelijkertijd een sluwe stuiptrekking van de aristocratie om de macht opnieuw naar zich toe te trekken. Eerder verdreven vorsten kregen zelfs hun troon terug. Echter, het volk liet zich niet al te lang een loer draaien en pikte het niet meer. Het begon door heel Europa te broeien en te gisten. Enkele decennia later was daar de Revolutie van 1848. Overal kwam het volk opstand. Pfeiffer is dan al lang op pad en ik ben benieuwd of deze revolutie in haar reisverhalen zal doorklinken.
Etiquette
Ida had als jonge vrouw vooral last van de bekrompen moraal van die tijd. Haar vader was een geslaagde zakenman en de familie kon zich goed bedruipen en was onderdeel van de gegoede burgerij. Maar dat laatste betekende een behoorlijk beknellend bestaan. De vele etiquette regeltjes bepaalden het sociale leven en die gegoede burgerij was een karikatuur van zich zelf geworden.
Wenen – Lemberg
Het was vooral de moeder van Ida, die de goede naam van de familie hoog wilde houden. Dat betekende voor Ida binnen haar stand trouwen, kinderen krijgen en vooral geen gekke dingen doen. Viool spelen? Nee. Meisjes spelen piano, punt. Een broek dragen, absoluut niet. Trouwen met de jonge huisleraar waar je smoorverliefd op bent en die nota bene als een huisvriend door de moeder werd behandeld? No way. De jongeman kwam uit een lagere klasse en werd per direct verbannen. Ida werd flink onder druk gezet een ‘juiste’ keuze te maken. Uiteindelijk accepteert ze het huwelijksaanzoek van de 24-jaar oudere Dr. Mark Anton Pfeiffer. Samen vertrekken ze naar Lemberg (het huidige Lviv in Oekraïne) waar hij als succesvolle advocaat is gevestigd. Een fijne tijd wordt het niet. Maar daarover later meer.