In de ochtend van 25 mei 1842 arriveert Ida Pfeiffer met de stoomboot in Beiroet. ‘De kust van Syrië werd steeds mooier, we moesten nog een bocht ronden en daar lag Beiroet, toen ontvouwde dit Eden zich voor mijn verrukte ogen in volle pracht.’ Hoogdravend taalgebruik, maar duidelijk is dat Pfeiffer de stad sprookjesachtig mooi vindt. En ik stel me het Beiroet van toen voor, in de sluiers van de vroege ochtend, met huizen van zachte zandkleuren, minaretten die boven de stadsmuren uitsteken, hier en daar een palmboom en op de achtergrond het machtige Libanongebergte.
Gigantische explosie
Het Beiroet van nu is ver van het Eden van toen, getekend als de stad is door de gevolgen van de gigantische explosie uit 2020. De beelden zijn de hele wereld overgegaan. Je kan het niet hebben gemist. Met ruim 200 doden en meer dan 6.500 gewonden en grootschalige schade aan haven en stad. Beeldvanger op online geplaatste foto’s van de ravage is een kolos van een gebouw, dat half weggeslagen, het gehavende gebied domineert. Deze muur van graansilo’s, 50 meter hoog, zo blijkt achteraf, heeft de stad beschermd tegen nog meer doden en weggeblazen woningen. Een groep bewoners wil dat de gehavende silo’s blijven staan, als stille aanklacht en monument. En terwijl de getroffenen zelf hun beschadigde huizen moeten opknappen – geld is erbij de overheid niet – is tot dusver niemand verantwoordelijk gesteld voor dit vreselijke debacle.
Een menselijk vrachtje
In 1842 was Beirut nog een klein en overzichtelijk stadje en het werk in de haven werd nog met mankracht verzet. ‘We hadden nauwelijks het anker uitgeworpen, en waren we al door kleine bootjes omringd. Het ging er hier nog veel stormachtiger aan toe als in Constantinopel’. Een groep mannen klimmen de boot in, ‘ halfnaakt’ noteert Pfeiffer. Ze wordt middelpunt van aandacht en iedereen trekt en sjort aan haar. Ze zien haar als een klus en haar afwerende gebaren worden genegeerd. Teneinde raad pakt ze een stok om iedereen op afstand te houden. Toch weet een man haar onverwacht te pakken en over zijn rug te gooien. Om met zijn vrachtje het water in te stappen en haar aan land te brengen.
Frankenhotel
Pfeiffer heeft het gedurende haar reis in dit gebied over Syrië. Daarmee bedoelt ze pakweg het gebied waar tegenwoordig Libanon, Jordanië, Palestina, Israël en Syrië op de kaart liggen. Heel af en toe gebruikt Pfeiffer ook het begrip Oriënt. Europeanen die verbleven in de Oriënt, noteert Pfeiffer in haar dagboek, worden ter plekke Franken genoemd. En als Europeaan zoek je onderdak in een Frankenhotel. Zo hoort het.
Geen plek in de herberg
Moe van de reis en bezweet van al het gedoe bij de haven arriveert Pfeiffer bij de herberg van de heer Battista, de enige plek in Beiroet waar Franken terecht kunnen. Ze verheugt zich op een eigen kamer en even geen gedoe. Maar dan volgt een gigantische afknapper. Met twee woorden maakt Battista een einde aan haar dagdromen: ‘Geen plaats!’ Ze kan wel door de grond zakken van ellende. Battista zit het uiteindelijk ook niet lekker. Een vrouw alleen wegsturen, dat voelt niet goed en hij brengt haar onder in de kamer van zijn vrouw en kinderen in de hoop dat hij elders iets voor haar kan regelen.
Door naar Jaffa
Van het uitrusten en opfrissen komt niets. De kamer is klein, de kinderen zijn druk en er is geen privacy. Uiteindelijk hakt Pfeiffer de knoop door. Dan maar geen Beirut. Ze gaat diezelfde dag nog terug naar de kade om een boot naar Jaffa te pakken. Zelf ben ik even perplex van dit snelle besluit. Ik had het wel zien zitten om samen met Pfeiffer het Beiroet van 1842 verder te verkennen. Ik ben er rond 1995 ook geweest, en die kennismaking smaakte direct naar meer. Gelukkig lees ik een eindje verder in haar dagboek dat Pfeiffer opnieuw een poging gaat wagen Beiroet aan te doen. Dus dat komt vast wel goed.
Hoofdfoto: Beirut at sunset, By Yoniw, 19 november 2007, Wikipedia public domain