De expositie Artificial Incantations van kunstruimte P-OST in Arnhem biedt een intrigerend perspectief op de steeds groter wordende ‘ruimte’ die Artificial Intelligence (AI) inneemt. Door een parallel met occultisme te trekken wordt de bezoeker uitgenodigd om de kracht (en verleidelijke magie) van AI kritisch te bezien. De expositieruimte van P-OST mag dan niet groot zijn, het getoonde werk blijft resoneren. Hier worden vragen gesteld waarop je mag kauwen.
Een goede voorspelling
Op de muur achter in de expositieruimte wordt een film geprojecteerd. Twee jonge vrouwen zitten tegenover elkaar aan tafel. In de film ‘To be a Witch in the Age of Surveillance Capitalism’ neemt Ginevra Petrozzi je mee in een hedendaagse Tarot lezing. Maar het zijn niet de Tarot kaarten die de toekomst onthullen, maar Petrozzi zelf, als digitale heks. Aan de hand van je meest gebruikte apps duidt ze jouw toekomst. Door de telefoon over tafel te schuiven en telkens een tijdlijn uit een andere app te bestuderen kan ze je een goed advies geven. Was de cliënt in de film tevreden? Jazeker. Het advies was immers een reflectie op het verhaal dat ze als app gebruiker zelf heeft gecreëerd. Maar of het echt haar eigen verhaal is?
Alexa weet raad?
In de linkerhoek ligt een berg aarde. Hier heeft Wesley Goatley een aantal gedumpte ‘smart’ speakers (de zogenaamde Alexa’s) half ingegraven. Zo af en toe slaken de speakers nog een kreet. Maar een hele korte tijd hebben deze digitale assistenten, hun ‘alwetendheid’ kunnen delen. Echter, door ze opnieuw te programmeren geeft Goatley een intrigerende twist aan het geheel: Alexa reageert niet langer op een vraag, maar vertelt haar eigen levensverhaal over het meegemaakte proces van afdanking. Daarmee lijkt ze bijna een mens van vlees en bloed.
De kapotte Alexa’s staan ook symbool voor de materialiteit van AI. Als je de speaker open trekt is de magie verdwenen en sta je met een handvol snoeren en draden. Goatley wil daarmee de verborgen materialiteit achter kunstmatige intelligentie bloot leggen: de infrastructuur van datacenters, onderzeese kabelnetwerken en lithiummijnen. Een samenhangend geheel dat energie vreet, vervuilt en uitbuit. De duistere kant van AI die we maar niet willen zien?
Kabbala en zoutcirkels
Aan de muur aan de overkant hangt een headphone naast een serie aquarellen op A4 formaat. De stem van de geluidsinstallatie bij Kabbalistic Futurism, van Suzanne Treister heeft een betoverende invloed op mij. Ik blijf maar luisteren. Naar welke wereld neemt deze stem mij mee? Moet ik angstig zijn? Ben ik beland ik een tijdperk waarin het alwetende ‘Artificial Intelligence’ het lot van de mens heeft overgenomen? Maar dan weer is de stem zacht en voel ik mij omringd door tintelende frisgroene vibraties, sprankelende kennis en de belofte van wijsheid. Treister biedt aan de hand van een hedendaagse Kabbala op poëtische wijze een handvat voor een betere planetaire toekomst – door haar opgetekend in de 46 aquarellen aan de wand.
Iets verderop in de ruimte loop ik naar een cirkel van zout op de grond. Feitelijk zijn het twee cirkels. De binnenste is doorgetrokken, de buitenste doorbroken. Daarboven een videoprojectie op de muur. Kunstenaar James Bridle neemt met Autonomous Trap 001, kunstmatige intelligentie in de tang. Door een zelfsturende auto te plaatsen binnen de zout cirkel op de video, is de auto gevangen. Die ‘weet’ immers dat in het verkeer een doorgetrokken lijn niet mag worden overschreden, ondanks de lonkende buitenlijn. Voordat je het weet hebben algoritmes je in een hok geplaatst waar je niet wilt zijn. Dus liever geen blindelings vertrouwen en neem het altijd met een korrel zout.
Door AI te bezien of te vergelijken met occultisme biedt Artificial Incantations de kijker handvaten en wordt deze steeds op een ander been gezet. De expositie is nog te zien tot en met 26 maart in P-OST Arnhem.
Hoofdfoto: Wesley Goatley, Newley Forgotten Technologies: The Choir.