We hebben het woord ambacht in de loop van de jaren een negatieve connotatie meegeven en ons zelf daarmee behoorlijk de das omgedaan. Jongeren in Nederland kiezen al jaren niet meer voor techniek en we hebben steeds meer en meer een tekort aan goede vakkrachten.
De ambachtsschool verdween en daarvoor in de plaats kwam het beroepsonderwijs. Dat onderwijs deelden we vervolgens op in niveau’s, waarbij theoretisch kunnen leren beter werd gewaardeerd dan het beheersen van praktische vaardigheden en inzichten. De boodschap was duidelijk: als je kan leren dan kies je niet voor een praktisch beroep, daar kom je immers alleen in terecht als je niet wilt of kan leren.
Op school leerden we over de opeenvolgende maatschappijen: eerst hadden we de agrarische samenleving, toen een industriële samenleving en toen een post industriële samenleving waarin de dienstensector domineerde. Er lag een impliciete boodschap onder deze kwalificering: onze maatschappij ontwikkeld zich naar een steeds betere toestand en witte boorden banen zijn beter dan het blauwe boorden werk.
Ondertussen organiseerden we zomermarkten met allerlei volksvermaak, met daarbij steeds terugkerende programma-onderdelen zoals grijze mannen in boerenoveralls met rode zakdoeken omknoopt, die oude ambachten demonstreerden. De boodschap was explicitiet: het beoefen van een ambacht is ouderwets en niet meer van deze tijd. Met dergelijke beeldvorming zijn een tweetal generaties in Nederland groot geworden.
De laatste jaren is een lichte kentering zichtbaar. Er is weer belangstelling voor authentieke en lokaal geproduceerde producten. We zien start ups van jonge mensen die oude kennis en nieuwe technieken weten te combineren en prachtige producten op de markt brengen. En als je 10 jaar geleden zou hebben gezegd dat breien en naaien grote groepen jonge vrouwen in de greep zou krijgen en het onderhouden van volks en moestuintjes hip zou worden, zou je waarschijnlijk meewarig zijn aangekeken. Heel belangrijk voor de kentering in denken is ook de opkomst van 3D printing, waardoor wereldwijd de productie en logistieke processen op de kop worden gezet en we straks allemaal zelf producten en onderdelen op maat maken. Leve de herwaardering van het zelf gemaakte product. Leve het ambacht.
Het zijn dit soort signalen die de toekomstige generatie zal gaan oppakken, waardoor ze weer eerder voor een praktisch beroep zal gaan kiezen. Op korte termijn zullen we echter nog wel een ander misbaksel de wereld moeten uithelpen: we hebben immers vele beroepsbeoefenaars hun deskundigheid afgenomen door elke handeling op te knippen, te standaardiseren en te controleren. We geven daarmee het signaal af dat deze beroepsgroep niet in staat is naar eigen inzicht en expertise te handelen. Als we in die manier van werken ook nog even het mes zetten, dan krijgt het uitoefenen van een ambacht haar volle waardigheid terug en is het volgen van een vakopleiding een mooi wenkend perspectief.