In Reeuwijk wordt een zelfbedieningszuil van Burgerzaken in de Jumbo geplaatst en in krimpgebieden gaat de Spar in een vijftal winkels gemeentelijke loketfuncties, bibliotheek en postkantoor in haar winkels integreren. Twee op zich zelf los staande feiten die deze week via Twitter voorbij kwamen. Toeval? Ja, waarschijnlijk wel. Maar ze lijken ook de start van een ontwikkeling te markeren welke we nog niet eerder in Nederland hebben gezien.
De motivatie van de gemeente Bodegraven-Reeuwijk om in de Jumbo in Reeuwijk de zuil te plaatsen is ingegeven door het feit dat de openingstijden van de bibliotheek in Reeuwijk niet ruim genoeg zijn. Een overheidszuil in een bibliotheek lijkt echter een zo voor de hand liggende ontwikkeling. Maar overheidstaken worden afgebouwd – waaronder de subsidiëring voor bibliotheken – gebouwen worden afgestoten en diezelfde overheid schurkt voor de uitvoering van haar taken niet langer tegen andere door de overheid gefinancierde partners aan, een koers die jarenlang is gevolgd, maar gaat nu uit pragmatische overwegingen zoals langere openingstijden, een alliantie aan met een retail partij. En waarom ook niet?
De Spar en het Rijk gaan gezamenlijk in krimpgebieden aan de slag. Nog zo’n voorbeeld. Ook hier zien we een beweging waarbij retail en overheid samen in een huis kruipen om de burger beter te kunnen bedienen. Maar hier gaat het overduidelijk om een beider belang: om retail en overheidsdiensten blijvend te kunnen aanbieden in krimpregio’s zijn beide partners voornemend gemeentelijke loketfuncties, postkantoren en de bibliotheek vanuit de buurtwinkel aan te bieden. Dat postkantoren bij de retail inkropen, dat kennen we al, maar dat binnen de retail ook de bibliotheek en gemeentelijke loketfuncties worden geïntegreerd, dat is nieuw.
Dat geeft te denken over nieuwe vormen van samenwerking en samensmelting die gaan ontstaan en daarmee de plek van het gemeentehuis in delen van onze samenleving. Een gemeentehuis heeft van oudsher niet alleen een publieke functie, de doorgaans fraaie gebouwen stralen ook macht uit en zijn ook juist door hun imposante verschijning een belangrijke bouwsteen van de plaatselijke identiteit. Dit geldt voor grote steden, maar zeker ook voor kleine gemeenschappen waar het stadhuis ten opzichte van de overige bebouwde omgeving vaak direct opvalt door de statige bouwstijl.
Door gemeentelijke herindelingen zijn al heel wat gemeentehuizen als zodanig niet meer in gebruik. De gebouwen zullen wel blijven bestaan, maar zijn ontdaan van hun oorspronkelijke functie. Hier zien we een nieuwe beweging waarbij de gemeente terug komt, weer dichter op haar burgers, maar niet in de oorspronkelijke behuizing en ook niet in een ander door de overheid gefinancierd publiek gebouw, maar als onderdeel van het huis van een commerciële plaatselijke samenwerkingspartner, in dit geval retail. Een situatie die enkele jaren gelden ondenkbaar zou zijn geweest.