Afgelopen vrijdag bezochten we met de GSRO (Gelderse Studiekring Ruimtelijke Ordening) het Ruhrgebied. Het verbaast me altijd weer opnieuw dat dit gebied voor velen een nog zo onbekend gebied is. Berlijn, ja die stad staat wel op ieders mental map en als je zegt dat je een lang weekend naar Berlijn gaat, klinkt dat eenieder heel plausibel in de oren, maar zodra je aangeeft dat je een weekend naar het Ruhrgebied gaat, lijkt het wel alsof je je moet verdedigen.
Het is juist het rauwe van dit gebied, het doorleefde en weer opgepoetste, in combinatie met een aantal bewust aangebrachte grootstedelijke cultuuraccenten waardoor dit gebied juist heel aantrekkelijk is. Het is wel een beetje vergelijkbaar met de tragische schoonheid van Berlijn. Beiden gebieden kennen verlaten bedrijventerreinen, met dat verschil dat de industrie Berlijn na 1945 de rug toekeerde en Berlijn sindsdien is opgesierd met leegstaande vooroorlogse industriële architectuur terwijl de industriële en mijnbouwgeschiedenis van het Ruhrgebied nog tot in de jaren 80 van de vorige eeuw zijn beslag had, met als gevolg dat het gebied nadat de mijnbouw en de staalindustrie ter ziele ging, werd opgescheept met een grote hoeveelheid verlaten terreinen, zwaar vervuild en grotendeels bedekt met aftandse naoorlogse opstal, maar gelukkig – voorzover in WOII niet gebombardeerd – ook doorspekt met resten van vooroorlogse industriële architectuur.
Landschapspark Duisburg Nord
Een aantal decennia geleden was het ook geen pretje het Ruhrgebied te bezoeken. Rokende schoorstenen, grauwe huizen, geschonden steden door de oorlog van hun stadshart beroofd, saai en duf herbouwd en een zwaar vervuilde natuur. Het is een beeld dat velen ooit hebben gezien op doorreis naar het zonnige zuiden en nooit meer van hun netvlies hebben kunnen poetsen. Maar de tijden zijn veranderd.
Het Ruhrgebied anno nu is een speeltuin voor kunstliefhebbers en stadsgekken. Maar ook voor natuurliefhebbers, de natuur neemt terug wat is afgehaald waardoor niet alleen de bebouwde omgeving maar ook de directe omgeving van het riviertje de Ruhr, de naamgever van het gebied en de talrijke kanalen die het gebied doorsnijden, zijn doorspekt van tragieke schoonheid.
Aan een collega van de GSRO en mij de eer om de excursie van afgelopen vrijdag voor te mogen bereiden. Het was niet gemakkelijk een keuze te maken waar naar toe en met wie allemaal in gesprek. GSRO-ers zijn per slot van rekening bijna allemaal stadsgekken en velen van ons komen graag en regelmatig in het Ruhrgebied. Wat is dan wijsheid? Het gebied is feitelijk een grote snoeppot met teveel snoepjes erin en dan is moeilijk kiezen.
Innerhafen Duisburg
We besloten een tipje van het gebied te pakken en alleen een klein stukje van Essen en Duisburg op het programma te zetten en nog bleek de tijd veel te kort. We hadden tijd om een lezing en een korte busexcursie door Essen bij te wonen, verzorgd door vakcollega’s van het Regionalverband Ruhr en tijd om een tweetal lezingen in Duisburg bij te wonen, over de toekomstplannen van de stad en in het bijzonder die van de Innenhafen. Vervolgens hadden we nog een klein beetje tijd voor een korte excursie naar het terrein van de Zeche Zollverein (Unesco erfgoed), het Landschapspark Duisburg Nord, onderdeel van een lint van cultuur en industrieel erfgoed dat het Ruhrgebied van West naar Oost aaneensmeedt en het geschonden stadshart van Duisburg en de opgeknapte Innenhafen te bezoeken. Kortom, een heel vol programma!
Aan kunsttempels zijn we al helemaal niet toegekomen. In Essen was er geen tijd om het prachtige Museum Folkwang te bezoeken, de no 1 trekker van ‘Ruhrgebied, culturele hoofdstad 2010’ en in Duisburg kwamen we al helemaal niet toe aan een van de grootste museums in Europa op het gebied van hedendaagse beeldhouwkunst het Lehmbruckmuseum, laat staan dat we tijd hadden voor bijzondere tentoonstellingen en galerieën verstopt in de rafelige randjes van het gebied, plaatsen waar ik juist ook heel graag kom en die wederom een vergelijk met Berlijn rechtvaardigen. Of de door Christo ingepakte Gasometer in Oberhausen, en dat terwijl we daar zo goed als langs kwamen.
Om de kracht van het gebied nog even in beeld te brengen: de metropool Ruhr is goed voor pakweg 5 miljoen mensen, ter vergelijk in Berlijn wonen 3,5 miljoen personen en de Ruhr-Rijn regio (inclusief Dusseldorf en Keulen) zelfs 10 miljoen mensen. Kortom er ligt een speeltuin voor kunst en stadsliefhebbers op 1 a 2 uur rijden vanaf de Nederlandse grens. Je bent wel gek als je dit gebied links laat liggen en neem de tijd, in een weekend is nog maar een tipje van de sluier opgelicht.